Sanitation lamah mipuite tanlâk a tûlzia phochhuah leh zirtirna

Sanitation lamah mipuite tanlâk a tûlzia phochhuah leh zirtirna

Laldanmawia

Zing dâr 6 a ni a, aurinna ri chuan min tiharh zawk mai a, khawtlâng thenfâi hnatlang tûra kalkhâwm turin tlangau pa chu a au lauh lauh a. Kei pawh ka tho a, ka insiam ve nghâl a. Chû zingah chuan vêng chhûnga kawr kam te, khawlâi dung leh step vêl te kan thian fâi a.

Mipuiten tan kan lak a ngai:

Chu mi tûka ka thil hmuh te chuan Sanitation lama mipuite tanlâk a tûlzia a tilang chiang viauin ka hria. Kan bawlhhlawh chhar khâwm te chu a tlângpuiin thil eina kâwr te, polythene te, meizial bâwm ruak te leh kan in vêl atanga lo luang chhuak chaw nâwi leh tui tling te chu an ni a. Khâng kan thenfâi zawng zawng te kha a maha lo awm mai chi chu an ni hauh lo mai. Dahtu zawng an awm a ni.

Thil chiang êm êm mai chu khâng hnawmhnawk paih khâwmtute khâ mipuite tho kan ni a, tui luang hlei thei lova kawr vela inhnawh hung te kha keimahni chet fimkhur loh vâng leh kan ngaihthah vâng tho a ni. Kawrah te kan thil eng emaw te kan dah khawm a, tuihawk luang hlei thei lo khawpin kan hnawh hreh lova. Mahni inchhûng mawina chiah ngaihtuahin kan khawlâi vêl te chu midang tihfai tûra tân kan dah mai a. Zir tûr kan va ngah êm!

Kan hnatlang zo a, ka hâw a, châw eikhama hna pawimawh tia ka chhuak chu ka piah deuh maiah chuan tel (oil) kâwr hi a lo let reng mai a. Ka hmâa kal nula chuan a chhar mai dâwn emaw ka ti a, mahse a kal pêl mai a, ka chhar a, dustbin-ah chuan ka paih a. Mak ka tih deuh chu kha nula kha zingkâr hnatlânga taima taka kawngdung phiatfaitu kha a ni a. Mahse hnatlâng anih tawh loh vâng maia bawlhhlawh a han ngaithei leh êm êm mai kha chu ka haw viau! Kan khawtlang nun chu khatiang deuh vek kha kan ni maiin ka hria. YMA emaw kohhran thalai anga khawlai thianfaitu khân a tûk maiah kawngdungah a thil eina kâwr a paih leh mai mai a. Pâwl anga thianfâitu khan mimal ang chuan kan ti bawlhhlawh leh mai a. Dik lo chu a awm a ni. Mipuite hian tan kan lâk a ngâi tak meuh meuh a nih hi.

Chumi hnû lawkah chuan car pâwl nalh êm êm hian min rawn pêl fua a, kawng kâwia a kual liam hmâ chiah chuan chu car atang chuan frooti bawm ruak a rawn chhuak nawlh a, kawngsirah a tla a. ‘Han keng tha sela, bawlhhlawh bawm a hmuh hunah paih mai se aw…’ ka ti rilru vawng vawng a.

Hetiang hian in zir ang u: Sanitation lama mipuite tanlak a tulzia hi kan inzirtir mawlh mawlh a ngai a, chu mai ni lovin kan hriat leh kan zir te kan hman nghal zêl a ngâi. Nakina tih tura kan dah chuan kan thianghlim hman lovang.

            1) Naupang te hi school ah leh in lamah bawlhhlawh paih dân tûr kan zirtir ang. A bâwmah chauh paih a, paihna tur bâwm a awm mai loh pawha bag-a ak tha a, bawlhhlawh bâwm an hmuh huna paih mai tura kan zirtir a ngai. Chutiang bawkin puitling te pawhin chu chu kan zâwm chhunzawm ve nghâl ang.

            2) Bawlhhlawh ngaimawhna hi kan thinlungah kan tuh a pawimawh khawp mai. Sanitation lama kan hniam êm êm na chhan chu bawlhhlawh kan ngaimawh lohna hi a ni. Kan inchhûng a mi a nih loh chuan kan kal pêl mai mai a. Bawlhhlawh han chhar te, thil tenawm han tihbo mai te chu kan hnâ lo riauah kan ngâi tlat a. He chapona firfiak deuh hi kan tih bo a ngai.

            3) Bawlhhlawh neih tam loh te pawh kan zir a ngâi. Kan thil lei dâwnin kan kenna tur intodelh ching ila, a zuartûte polythene-a innghat ringawt lovin, mahni in atangin keng thlap thin ila, chu chuan polythene chhia kan ngah lutuk te hi a titlêm deuh thei ang.

            4) Sanitation duty motor te kan ngâi pawimawh ang a, chutah chauh chuan kan bawlhhlawh te paih kan tum ang.

            5) Chhûngtin te hian kan tuichhe paihna pipe vêl te ngaihven peih ila, tuihâwk luankawr thleng mang lova pipe tâwite kan hman te hi vuah sei ila, khawlâi ti bawlhhlawh lo thei ang berin kan tuichhia te luan bo tir ila.

            6) A huho a taima êm êm, mimal ang zâwnga thatchhe leh hlê si kan nih te hi i sim ang u! Kan khawtlang thianghlimna atân hian mimal tin te kan mawhphurhna hi a sâng ber. Kan mawhphurhna theuh hi tihlawhtling ila chuan a huhoa khawlâi thenfai hnatlâng koh a ngâi lovang.

            7) Mimal motor leh vantlang motor atang te hian kan thil eina kâwr te hi kan paihchhuak tam khawp mai. Khawlâi dungah motorin kan tlân a, kan thil eina kâwr te chu tukverhah kan paihchhuak hmiah a, khawiah ngê a tlâk tih lam kan ngaihtuah tawh lo. Chuvang chuan mimal leh vantlang motorah te hian dustbin lian vak lo hûng ta theuh ila, chumiah chauh chuan kan thil eina te han paih thin ila.

            8)A bikin Aizawlah chuan kan tui luankawr kan ngah êm êm a, kawr te tak tê tê leh lian ve tak tak te a tam a. Mahse a tlângpuiin chûng kawr te chu a bawlhhlawh êm êm deuh vek. Kan bawlhhlawh leh kan ningnâwi kan paih nasa a ni. A paihna tur motor a lo kal hun hi nghâk hram hram ang u.

Le, mipuite hi sanitation lamah tan kan lâk nasat a va ngâi ta êm! Kan tûn dinhmunah chuan kan la thlengsâng lo hle tih kan sawi atang te khian a hriat mai a, kan inzir zêl a, a chunga kan sawi te khi kan zawm thlap thlap theih chuan hmâ kan sawn ang a, kan khawtlâng a lo thianghlim zawk ngêi ang.